LIVE UPDATES
Insights

Të punojmë së bashku për të trajtuar ndotjen e ajrit dhe për të shpëtuar jetë

Në qytetet kryesore si Tirana, cilësia e ajrit shpesh i tejkalon nivelet e rekomanduara nga OBSH-ja për substanca të dëmshme si dioksidi i azotit (NO2) dhe grimcat (PM10).

11 Tetor 2024, 13:19 Nga Fiona McCluney dhe Silvio Gonzato
Të punojmë së bashku për të trajtuar ndotjen e ajrit
Foto ilustruese

Nga Fiona McCluney, Koordinatore e Përhershme e OKB-së dhe Silvio Gonzato, Ambasador i BE-së në Shqipëri

TIRANË- Ndotja e ajrit është një shqetësim kritik që rrezikon mjedisin tonë dhe shëndetin publik. Për më tepër, është çështje e të drejtave të njeriut që ndikon në mënyrë joproporcionale te komunitetet tona më të cenueshme, veçanërisht fëmijët dhe të moshuarit.

Sipas një studimi të UNEP-it të vitit 2021 për Ballkanin Perëndimor, ndotja e ajrit mbetet një sfidë urgjente në të gjithë rajonin. Në Shqipëri, cilësia e ajrit vuan nga efektet e kombinuara të transportit, aktiviteteve industriale dhe ngrohjes së banesave.

Ndërkohë, sipas Indeksit të UNICEF-it për Rrezikun Klimatik për Fëmijët 2021, ndotja e ajrit është barra më e madhe shëndetësore për fëmijët nën pesë vjeç në gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor, me 99% të fëmijëve të ekspozuar ndaj niveleve të ndotësve të ajrit që mund të ndikojnë rëndë në shëndetin dhe zhvillimin e tyre, duke çuar në pasoja të përjetshme.

Në qytetet kryesore si Tirana, cilësia e ajrit shpesh i tejkalon nivelet e rekomanduara nga OBSH-ja për substanca të dëmshme si dioksidi i azotit (NO2) dhe grimcat (PM10). Ndërsa Tirana mund të jetë në nivelin më të lartë të ndotjes urbane, rajone të tjera si Elbasani, Fieri dhe Korça janë njësoj të prekura, kryesisht për shkak të emetimeve industriale. Një vlerësim i Agjencisë Evropiane të Mjedisit arriti në përfundimin se ndotja e ajrit në mjedis ka shkaktuar 4.600 vdekje të parakohshme në Shqipëri në vitin 2021.[1]

Kjo nuk është thjesht statistikë; është një realitet i zymtë që përkthehet në shtim të problemeve të frymëmarrjes, kostove të kujdesit shëndetësor dhe presioneve ndaj shërbimeve publike. Cilësia e keqe e ajrit shkakton dëmtim të zhvillimit kognitiv që çon në performancë të dobët në shkollë .

Pavarësisht performancës relativisht më të mirë të Shqipërisë në krahasim me vendet fqinje, nuk ka vend për vetëkënaqësi. Sistemet e monitorimit të cilësisë së ajrit në Shqipëri janë të vjetruara dhe shpesh jo të besueshme. Kontrolli i Lartë i Shtetit në vitin 2018 zbuloi se të dhënave të mbledhura për monitorimin e cilësisë u mungonte rigoroziteti i kërkuar për të frymëzuar politika efektive.

Për më tepër, ndonëse është miratuar Direktiva për Cilësinë e Ajrit të Mjedisit, mekanizmat e zbatimit mbeten, për fat të keq, të pamjaftueshëm. Autoritetet shqiptare duhet të trajtojnë urgjentisht mangësitë në rrjetin e monitorimit të cilësisë së ajrit dhe të sigurojnë që të dhënat të ndahen në mënyrë transparente me publikun.

Shqipëria nuk është e vetme në përballjen e kësaj sfide dhe komuniteti ndërkombëtar është këtu për ta mbështetur vendin. Një qasje e unifikuar që përfshin BE-në, OKB-në dhe palët vendore të interesit është thelbësore. Nismat ndërkombëtare, si Indeksi i UNICEF-it për Rrezikun Klimatik për Fëmijët dhe Manifesti i të Rinjve për Cilësinë e Ajrit dhe Ndryshimet Klimatike, me të rinjtë që kërkojnë të ndërmerren hapa konkretë, ofrojnë korniza thelbësore për veprim.

Këto nisma theksojnë nevojën kritike për ndërgjegjësimin dhe edukimin e publikut për cilësinë e ajrit dhe ndikimin e tij të drejtpërdrejtë në shëndet. BE-ja e shoqëron Shqipërinë në tranzicionin e saj të gjelbër duke mbështetur transportin më efikas dhe miqësor me mjedisin, duke përfshirë edhe rivendosjen e linjave të modernizuara të trenave për qytetarët e saj me rajonin dhe Evropën, si dhe duke financuar sistemin e ardhshëm elektrik të transportit të shpejtë të autobusëve në Tiranë.

Është e rëndësishme që Shqipëria ta forcojë Agjencinë e saj Kombëtare të Mjedisit, të zgjerojë rrjetin e monitorimit të cilësisë së ajrit dhe të sigurojë që ka burimet dhe ekspertizën e nevojshme për ta monitoruar cilësinë e ajrit në mënyrë efektive, duke përfshirë edhe ngritjen e sistemeve të alarmit për cilësinë e ajrit në shkolla dhe kopshte. Gjithashtu, vlerësimet e rregullta nga Instituti i Shëndetit Publik duhet të bëhen normë, duke rritur ndërgjegjësimin dhe duke ofruar të dhëna në kohë reale për publikun përmes një Indeksi të aksesueshëm të Cilësisë së Ajrit.

Mbrojtja, mirëmbajtja dhe rritja e mbulesës urbane dhe peri-urbane të pemëve dhe natyrës mund të ndihmojë për uljen e ekspozimit ndaj ndotjes urbane. Për shembull, pemët përgjatë rrugëve veprojnë si një pengesë fizike, duke reduktuar fluksin e drejtpërdrejtë të ndotësve nga trafiku drejt ndërtesave. Mbulesa e shëndetshme e pemëve dhe e natyrës gjithashtu mund të zvogëlojë gjenerimin dhe ekspozimin ndaj rërës dhe pluhurit në zonat urbane. Bashkimi Evropian do të mbështesë ripyllëzimin dhe menaxhimin e pyjeve në Shqipëri përmes programit të tij “BE për pyjet” që do të nisë vitin e ardhshëm.

Pemët dhe natyra urbane dhe peri-urbane sjellin edhe shumë përfitime të tjera, duke ndihmuar në freskimin e qyteteve dhe reduktimin e ishujve të nxehtësisë, përmirësimin e shëndetit fizik dhe mendor të banorëve, zvogëlimin e rrezikut nga përmbytjet, ofrimin e hapësirës për komunitetin, inkurajimin e ecjes dhe çiklizmit, krijimin e vendeve të gjelbra të punës, tërheqin blerësit dhe turistët në rrugët me hije, dhe shumë më tepër.

Promovimi i lëvizshmërisë së gjelbër, si përdorimi i automjeteve elektrike dhe adoptimi i praktikave të qëndrueshme të biznesit, luan një rol kritik në reduktimin e ndotjes urbane dhe nxitjen e qyteteve më të shëndetshme. Automjetet elektrike prodhojnë zero emetime nga tubat e shkarkimit, duke ulur ndjeshëm nivelet e ndotjes së ajrit në zonat me popullsi të dendur.

Kur kombinohen me planifikim të qëndrueshëm urban dhe modele biznesi që i japin përparësi përgjegjësisë mjedisore, këto përpjekje mund të çojnë në ajër më të pastër dhe hapësira urbane më të jetueshme.

Integrimi i lëvizshmërisë së gjelbër me gjelbërimin urban jo vetëm që përmirëson cilësinë e ajrit, por krijon edhe një mjedis më të qëndrueshëm dhe elastik për brezat e ardhshëm. Bashkimi Europian ka bashkuar forcat me Gjermaninë për të ndërtuar rrjetin e ri të transportit të gjelbër për qytetin e Tiranës, një sistem transporti me autobusë elektrikë me emetim zero që ndihmon ndjeshëm në reduktimin e emetimeve të dëmshme.

Ndodhemi në një moment kyç në trajtimin e ndotjes së ajrit në Shqipëri. Shëndeti i fëmijëve dhe e ardhmja e komuniteteve varen nga një angazhim i vendosur për ajër më të pastër. Le të ndërmarrim veprime kolektive tani për të zbatuar politika të fuqishme dhe për të forcuar sistemet e monitorimit, duke siguruar një mjedis më të shëndetshëm për brezat që do të vijnë. Është koha për t’i dhënë përparësi ajrit që thithim dhe për të mbrojtur shëndetin e njerëzve tanë./Monitor.al

ndotja ne shqiperi fiona mccluney silvio gonzato

Sondazh

Poll
Insights 5 Tetor 2024, 19:05 Lumturi Hasa

Një yll u këput

Lumturi Hasa Një yll u këput. Nuk më harrohet ajo natë. Ishte pothuajse ora 2 e natës edhe pse distanca ishte e largët nga sh...

Insights 29 Shtator 2024, 16:21 Muhamedin Kullashi

Mbrojtja apo izolimi i Kosovës?

Muhamedin Kullashi KOSOVË- Orientimi politik i qeverisë Kurti, që nga fillimi i mandatit më 2021, u shqua me prirje gjithnjë e m&e...

Insights 21 Shtator 2024, 17:49 Andi Bejtja

Formimi i shtetit bektashi

foto ilustruese TIRANË- Puna për krijimin e Shtetit Bektashi në periferi të Tiranës ka nisur me shpejtësi marramendëse. ...

Insights 31 Gusht 2024, 19:48 Lutfi Dervishi

Skënderbeu, Ismail Beu dhe Edibeu

shtatorja e skenderbeut TIRANË- Inagurimi i shtatores së Skënderbeut te Hora e Arbëreshëve në prani të kryetares së...

Vala migratore/ Orban: Jam i vetmi kryeministër që ka mbijetuar, duhet të mbrojmë kufijtë tanë

Vala migratore/ Orban: Jam i vetmi kryeministër që ka mbijetuar, duhet të mbrojmë kufijtë tanë

"Shqipja është gjuhë parajse"/ Rama batuta me Orban: Duhet përjetësi për ta mësuar

Ku do e vendosni Putin, pro luftës apo paqes? Orban: Nuk është detyra ime kjo

A e hapët shampanjën për Trump/ Orban: E kam mbajtur këtë premtim, rezultat fantastik

Rama në konferencë më Viktor Orban: Jam optimist, vendi i Shqipërisë në Evropë

Një ditë pas fitores së Trump/ Orban: Nuk mund të presim që amerikanët të na mbrojnë

Debatet për buxhetin faktik 2023, Noka: Derrat e majmë zhgërryhen në 80 mijë euro në muaj!

Diskutimi për buxhetin/ Ministri Malaj: Parashikohen investime kapitale dhe fonde sociale

“Bëni tender që të burgosurit të vishen me Hugo Boss!" Momenti kur Sula i dorëzon veshjen ministrit

Nallbati: Shqetësohuni kur ngrini dorën për të kaluar miliona për koncesione

"Puna jonë është t'iu kontrollojmë ju",Bylykbashi: Miratimi i rregullores ishte kampi i përqendrimit

"Duam emrat e gjithë policëve", Xhixho për arrestimin e Metës: Sot është data finale

Shehaj: Ministri i Brendshëm të na sqarojë për mbetjet toksike? Hoxha: Urdhri po ekzekutohet

"Të vazhdojmë me diskutimin!" Majko ironizon opozitën: Më kujtoni veten kur isha student

Bardhi: Ushtari i bandave detyroi policinë të referojë në Prokurori opozitën! Hoxha: Je gënjeshtar

"E kemi humbur respektin për presidentin", Bardhi: Mos të shitet për dy leje ndërtimi

Vasili: Hetoni pse sekretariati i rregullores nuk mblidhet për kërkesat e opozitës

"Na i faturuat karriget e djegura nga 2 mln lekë i gjetëm të vjetra", Nallbati: Edhe këto i vodhët?

"Shoku President bën fushatë!" Korreshi: A ka përgjegjësi ky njeriu? Spiropali: Trego respekt për të

“Ju kemi mundur në 30 vite e do ju mundim sërish!” Klosi-opozitës: Ju dënon ligji dhe Rregullorja

Baçi-ministrit Hoxha: Kanë qenë me armë dhe duhet të mbani përgjegjësi

“Ke marrë rolin e Nafijes te Gjuetia e fundit”/ Spiropali replikë Nokës: Na kishe munguar

"Jemi këtu për betejë, jo për diskutime me ju", Noka: Mllefin tuaj ndaj opozitës e rrëzoi dhe SPAK

“Nuk arrini dot të ndizni zjarr idesh dhe ndizni karriget”, Gogu: Thërritini arsyes

Spaho për përjashtimin e 24 deputetëve: A ju vret ndërgjegja sot?A nuk mund ti thoni më fal opozitës

"Turp të keni!" Sula në Kuvend: Po përdorni vendimin e Kushtetueses për letër higjenike

Peleshi-opozitës: Duhet të ndajmë mendjen se çfarë qëndrimi do të mbajmë për vendimet e gjykatave

"Përjashtuat 24 deputetë të opozitës se iu donte qejfi", Zhupa: Mbani në komisione Plarent Ndrecën

"Vazhdoni duke e shkelur rregulloren", Dogjani-Spiropalit: Nikolla nuk ishte e sëmurë!

Vendimi i Gjykatës Administrative për deputetët e opozitës, Balla: Ka ulur masën

"Bllokuat deputetët e opozitës për 30 ditë pa ligj", Bardhi- Spiropalit: Jep dorëheqjen

Kuvendi nis mes tensionesh, Garda futet në sallën e seancës plenare

"Do bëjmë së bashku gjëra që duken të pamundura!" Rama mbyll takimin me shqiptarët në Selanik

“Kjo do të kërkojë kohë e vet!" Rama: Së shpejti, program për fëmijët për mësimin e gjuhës shqipe

Diaspora/ Rama në Selanik: Votimi do të bëhet me postë, fleta do të vijë me zarf

Reforma në drejtësi nga Amerika? Rama në Selanik: SHBA është në çdo vendet të rajonit

Rama në Selanik: Më nxjerrin një listë me fotografi e emra ku unë duhet të ndihem përgjegjës

Rama në Selanik: Për herë të parë politikanët i janë nënshtruar forcës së ligjit

"Pagat reale në sektorin privat në Shqipëri, konkurruese me rajonin!" Rama: Kthehuni në tokën tuaj

Rama kërkon votën nga shqiptarët të Selanikut: Ta ngremë flamurin e Skënderbeut në Bruksel

"Shqiptarët dhe Selaniku, histori dashurie!" Rama: Fatkeqësia e shekullit XX, është treguar harraqe

Rama: Ka qenë një shqiptar që e ka shpëtuar Selanikun nga një kob historik

“Termi Vorio Epir ka vdekur!” Protesta e nacionalistëve grekë/ Rama: Janë fosile për gjynah!

Protesta e nacionalistëve grekë/ Rama nga Selaniku: Një grup fantazmash të gjalla të së shkuarës

Ndalimi i gazetarëve shqiptarë në kufirin grek, Rama në Selanik: Absurd, arsyet nuk i njohim

Rama në Selanik, prezanton atje mësueset e gjuhës shqipe: Janë këtu 8 nga 15 arsimtarët e parë

"Më thanë ‘a është Enkelejdi ky që ka automatik'!" Qefalia replikë me Alibeajn: Isha në SPAK