LIVE UPDATES
Editorial

Spiralja e rrezikshme e borxhit

26 Tetor 2020, 12:33 Nga DOSJA
Spiralja e rrezikshme e borxhit

Ekonomia shqiptare ka hyrë tashmë në një territor të paeksploruar më parë. Borxhi, në krahasim me atë që prodhon ekonomia në një vit (Prodhimi i Brendshëm Bruto-PBB) pritet të arrijë në 83% në fund të këtij viti, sipas parashikimeve të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN). Jo vetëm që vendi hyn në listën e 10-11 shteteve me borxh më të lartë në Europë, por ky është dhe një rekord negativ, që vendi nuk e ka parë ndonjëherë.

Rritja e huamarrjes ishte e domosdoshme, në një kohë kur vendi u përball me dy fatkeqësi të njëpasnjëshme, i pari tërmeti shkatërrues i 26 nëntorit dhe i dyti, kriza e Covid-19, që përfshiu gjithë globin. Rindërtimi pas tërmetit (që gjithsesi po ecën me hapa të ngadaltë) dhe paketat shpëtuese për biznesin gërryen shpenzimet e buxhetit, në një kohë që të ardhurat u tkurrën me ritme të shpejta, si rrjedhojë e karantinës disamujore dhe krizës që e shoqëroi atë. Sërish, pikëpyetjet janë të mëdha:

-Së pari, edhe në kohë të mira, qeveria nuk ia doli ta ulë borxhin. Ai mbeti në fund të 2019-s, në rreth 70% të PBB-së, nëse përfshihen dhe detyrimet e prapambetura, pothuajse njësoj në vitin 2013, kur dihet se për një vend me nivel të ulët konkurrueshmërie si Shqipëria, niveli i qëndrueshëm është në maksimumi 60%.

Borxhi i lartë nuk i mundësoi qeverisë të ketë një paketë të madhe mbështetëse, që sipas FMN-së në fakt ishte më e ulëta në Europë. Një mbështetje e ulët nuk arriti të ndalonte as humbjen e vendeve të punës në 6 muajt e parë të vitit, me 50 mijë të punësuar më pak.

-Së dyti, vitet e fundit, qeveria ka hyrë në një marrëdhënie të rrezikshme me të ashtuquajturat projektet e Partneritetit Publik-Privat (PPP), që në fakt janë borxh i fshehur, pasi financat llogarisin vetëm shumën që duhet paguar në vitin korrent. Detyrimet jashtë bilancit për PPP-të për periudhën e mbetur janë rreth 9.5% e PBB-së, që është më e larta në Europë. Shteti i dytë pas Shqipërisë është Sllovakia, me rreth 3% të PBB-së, ndërsa për shtetet e tjera ky ekspozim nuk i kalon 0-1% të PBB-së.

Ndërsa arriti të shpëtonte një pjesë të pagesave në 2020-n, angazhimit në kontrata nuk mund t’i shmangej dhe në vitin 2021, fondet buxhetore për koncesionet e shumëdiskutuara për raportin kosto-përfitime do të dyfishohen. Financat e kanë pranuar zyrtarisht tashmë që riskun financiar të kontratave, në pothuajse të gjitha rastet, po e mban shteti.

-Së treti, dhe më e rëndësishmja, projektbuxheti i vitit 2021 është pak të quhet një gënjeshtër e madhe. Parashikimi i të ardhurave është tepër optimist, në 28.4% e PBB-së (ndonëse PBB është e një baze më të ulët), kur ai nuk ka qenë në nivele të tilla as në ditët më të mira të ekonomisë.

Prej disa vitesh tashmë po ndiqet kjo strategji me “hile”, ku të ardhurat mbahen të larta, në mënyrë që në kahun tjetër të planifikohen më shumë shpenzime, që hapen një pjesë në vitin korrent, për të kaluar si detyrime në tjetrin (ligji lejon futjen në buxhet të investimeve, me kushtin që ata të kenë të paktën 20% të financimeve në vitin e parë). Por, me të ardhurat që gjithnjë realizohen më pak se plani, rreziku i rritjes së detyrimeve të prapambetura sa vjen e shtohet. Si në një vit elektoral, qeveria (duke planifikuar të ardhura të fryra) nuk është kursyer në shpenzime.

Të gjitha projektet e mëdha infrastrukturore që nuk u bënë në kaq vjet, do të fillojnë të realizohen si me magji brenda muajve të parë të vitit elektoral, duke sforcuar në maksimum buxhetin. Si rrjedhojë, borxhi zyrtarisht nuk pritet të bjerë më shumë se 78% e PBB-së vitin e ardhshëm, por siç ka treguar përvoja, edhe për këtë tregues, planifikimi ka qenë gjithnjë më optimist sesa ka treguar realiteti.

Flirtimi fatal me PPP-të, që po rrit borxhin e fshehur, planifikimi i shpenzimeve përtej kapaciteteve, pasiguritë e shtuara ekonomike për të ardhmen nga Covid-19 dhe shthurja e financave në prag të zgjedhjeve pritet që të çojnë borxhin në një spirale të rrezikshme vitin e ardhshëm.

Në vend të një qeverisjeje të përgjegjshme, banorët e vendit (sidomos ata që po përgatiten të kalojnë dimrin e dytë në çadra) do të bëhen dëshmitarë të shpërdorimit të parave të taksapaguesve, për hir të votës elektorale, ashtu siç në fakt ka ndodhur rëndom në 30 vitet e tranzicionit. Presioni qytetar i taksapaguesve për llogaridhënien se si shpenzohen paratë e tyre (që së fundmi po ndodh me koncesionet) është forma kryesore për të nxitur një qeverisje të përgjegjshme, që fatkeqësisht dhe historikisht gjithnjë na ka munguar
… dhe vazhdon të na mungojë. Marrë nga Monitor

1 vit nga zgjedhjet e 25 prillit si e shikoni gjendjen e vendit:

View Results

editorial editorial borxhi publik i shqipërisë borxhi publik i shqipërisë

Sondazh

Poll
Editorial 21 Tetor 2020, 11:37

Si e nënshkroi Kosova parimin e Koshtunicës

1.U kumtua këtë të hënë se në Bruksel është arritur një draftmarrëveshje për të pagjeturit e luftës së Kosovës, që në shifër ende janë 1.600. Kjo duhet të jetë ...

Editorial 17 Tetor 2020, 17:54

Gënjeshtra i ka këmbët e gjata!

“Gënjeshtra i ka këmbët e shkurtra” – një shprehje që e dëgjojmë shpesh, madje  përpiqemi që edhe fëmijët ta vënë “vath në vesh” pasi e vërteta herët a vonë do ...

Editorial 16 Tetor 2020, 13:38

Trajneri Stefano Pioli: “Them se jemi gati”!

MILANO – Nesër, në orën 18:00, do të zhvillohet i ashtuquajturi derbi i Madonninës, Interi do të përballet me Milanin në mitikun “San Siro”, ku do të jenë vetëm...

Editorial 15 Tetor 2020, 14:15

20 kandidatë për çmimin “Golden Boy 2020”

Çmimi “Golden Boy 2020” është në metrat e fundit. Më 14 dhjetor do të zbulohet se kush do të pasojë portugezin Joao Felix, si fitues të këtij çmim...

Editorial 15 Tetor 2020, 12:52

Brdariç: “Jam i lumtur që punoj në Shkodër”

Gjermani Thomas Brdariç, është trajneri që do të drejtojë Vllaznisë këtë sezon. Ai ka kohë që është në krye të skuadrës shkodrane, të cilën tashmë e njeh...

Editorial 15 Tetor 2020, 09:16

Negociata me NPK-në

1.Brenda disa ditësh dy politikanë të njohur në Serbi, njëri përherë i pushtetit dhe tjetri pothuajse përherë i opozitës, prekën njërën prej pikave më neuralgji...

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni