LIVE UPDATES
Editorial

Ç’lloj fuqie e madhe mund të bëhet Europa?

31 Janar 2020, 20:37 Nga DOSJA
Ç’lloj fuqie e madhe mund të bëhet Europa?

EUROPË- Lufta e Dytë Botërore dhe periudha e dekolonizimit që e pasoi atë, i dhanë fund dominimit shekullor global të fuqive të mëdha të Europës. Pas vitit 1945, asnjë nga fuqitë globale – Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik – nuk ishte europiane, dhe një sërë shtetesh-kombe të reja të pavarura dolën në skenën botërore.

Pas arritjes së fitoreve si në Paqësor ashtu edhe në Europë, vetëm Shtete e Bashkuara ishin aq të forta saqë t’i siguronin Perëndimit akoma mbizotërues një rend politik dhe ekonomik. Amerika siguroi mbrojtje ushtarake dhe mbështetje për bashkëpunimin politik dhe tregtinë e lirë, ndërsa pjesa tjetër e botës perëndimore u përpoq të kapërcente forcat e nacionalizmit dhe proteksionizmit.

Amerika gjithashtu krijoi institucione ndërkombëtare të bazuara në rregulla. Në Europë, ky kuadër multilateral evoluoi përfundimisht në një sistem të ri europian (perëndimor) shtetesh: Bashkimi Europian i sotëm. Pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në Krishtlindjen e vitit 1991, SHBA-ja u bë superfuqia e vetme në botë dhe shumë shpejt u shtri shumë. Momenti njëpolar përfundoi me pushtimin e pakuptimtë të udhëhequr nga SHBA-ja të Irakut në vitin 2003, një vend nga i cili SHBA-ka ka më shumë se një dekadë që përpiqet të largohet.

Por rendi global nuk mund të ekzistojë në një vakum, sepse do të afrohen gjithmonë fuqi të tjera për ta mbushur atë boshllëk. Prandaj, fuqia e re në zhvillim, Kina, po nxiton të tregojë veten në skenën botërore, po ashtu edhe një Rusi e rigjeneruar ushtarakisht, fuqia tjetër kryesore bërthamore në botë pas SHBA-së. Rendi aktual nuk përcaktohet më nga një ose dy superfuqi, por as nuk bazohet në multilateralizëm – apo në ndonjë kuadër tjetër të krijuar për të ekuilibruar interesat konkurruese dhe të përmbajë, parandalojë ose zgjidhë konflikte.

Zgjedhja e presidentit amerikan Donald Trump shënoi fillimin e tërheqjes aktive të Amerikës nga rendi global që ajo ndihmoi të ndërtohej. Nën drejtimin e Trump, SHBA-ja është përpjekur qëllimisht të shkatërrojë institucionet e pas luftës, siç është Organizata Botërore e Tregtisë, ndërkohë që haptazi vë në dyshim aleancat ndërkombëtare të testuara me kohë siç është NATO-ja. Epoka multilaterale Pax Americana e kohës së Luftës së Ftohtë i ka dhënë rrugë kthimit të një bote në të cilën vende individuale pretendojnë interesat e tyre kombëtar në kurriz të fuqive të tjera, më të dobëta. Ndonjëherë kjo përfshin presion ekonomik ose diplomatik; dhe ndonjëherë, si në rastin e veprimeve të Rusisë në Ukrainën lindore, kjo përfshin përdorimin e forcës.

Europa nuk mundet thjesht të shmangë apo shpërfillë efektet e këti ndryshimi të madh. Ndërsa Bashkimi Europian është i fuqishëm në aspektin ekonomik, teknologjik dhe tregtar, ai nuk është një fuqi e madhe në vetvete. Atij i mungon vullneti homogjen politik dhe aftësitë ushtarake që mbështesin fuqinë e mirëfilltë gjeopolitike, dhe ka ardhur në një pikë që i merr për të mirëqena shumë nga vetë traditat e tij. I përbërë nga 27 vende anëtare, Bashkimi Europian është trashëgimia e saktë e rendit multilateral që tani është në rënie.

Kthimi historik nga multilateralizmi i bazuar në rregulla në një sistem të paqëndrueshëm rivalitetesh fuqish të mëdha është në mospërputhje me sfidat e ndryshme globale në rritje, sidomos ndryshimet klimatike. Parandalimi i ngrohjes katastrofike globale kërkon veprim kolektiv nga një komunitet ndërkombëtar që përfshin shumicën dërrmuese të vendeve, jo ringjalljen e një rendi global bazuar në konkurrencën midis shteteve.

Për fat të mirë, BE-ja tashmë mban një pozicion drejtues në lidhje me zbutjen e ndryshimeve klimatike, si në aspektin teknologjik ashtu edhe në atë rregullator. Detyra e Europës tani është që të ruajë dhe zgjerojë këtë drejtim, jo vetëm për të mirën e planetit, por edhe për interesat e veta ekonomike. Në fund të fundit, tërheqja e Amerikës po e detyron Europën me të drejtë të bëhet një fuqi. Përndryshe, ajo do të bëhet thjesht një instrument i varur nga fuqitë e tjera.

Në terma gjeopolitikë, Trampizmi, forcimi i Kinës dhe revizionizmi rus – i cili merr formën e agresionit ushtarak, për shkak të dobësimit të bazës ekonomike të Rusisë – nuk u ka lënë zgjedhje tjetër europianëve, përveçse të ndjekin statusin e fuqisë së madhe. Vala aktuale e risive teknologjik e ka forcuar më tej domoshdoshmëri. Dixhitalizimi, inteligjenca artificiale, të dhënat e mëdha dhe (ndoshta) informatika kuantike do të përcaktojnë se si duket bota e së nesërmes, përfshirë edhe se kush e udhëheq atë.

Në zemër të tij, revolucioni dixhital ka të bëjë me politikën, jo teknologjinë. Liria e individëve dhe e shoqërive të tëra është në rrezik. Në të ardhmen dixhitale, liritë politike që mbështesin civilizimin perëndimor do të varen gjithnjë e më shumë nga çështjet e pronësisë së të dhënave. Të dhënat e firmave europaine do t’i përkasin Silicon Valley apo Kinës, apo do t’i nënshtrohen kontrollit sovran të vetë europianëve? Për mendimin tim, kjo pyetje do të jetë kritike në përcaktimin e kredencialeve të fuqisë së madhe të Europës në vitet dhe dekadat e ardhshme.

Europianët kanë debatuar prej kohësh çështje kushtetuese siç është niveli i dëshiruar i integrimit ose konfederatës (Staatenverbund) për BE-në. Por koha për këto diskutime ka mbaruar, të paktën tani për tani. Sfida tani është ta shndërrojmë Europën në një fuqi të madhe para se ajo të rrëzohet nga forcat më të mëdha teknologjike dhe gjeopolitike.

Europa nuk mund të lejojë të mbetet pas në aspektin teknologjik apo përsa i përket fuqisë gjeopolitike. Ajo ka një përgjegjësi për të udhëhequr pjesën tjetër të botës përsa i takon çështjes së ndryshimeve klimatike, e cila do të kërkojë risi teknologjike, si edhe rregullatore. Shndërrimi në një fuqi të madhe për çështjen e ndryshimeve klimatike duhet të jetë përparësia kryesore e Europës.

BURIMI: Project syndicate.org

1 vit nga zgjedhjet e 25 prillit si e shikoni gjendjen e vendit:

View Results

editorial editorial fuqia e europes joschka fischer fuqia e europes joschka fischer

Sondazh

Poll
Editorial 29 Janar 2020, 13:07

Letër e hapur një drejtori të Bashkisë Tiranë

TIRANË- Zoti drejtor, Para disa ditësh, teksa komentoja një projekt kulle të re që paska aprovuar Bashkia e Tiranës, një mik më tha se një drejtor i saj pa...

Editorial 29 Janar 2020, 10:59

Marrëveshja apo shuplaka e shekullit?

SHBA– Trump ka luajtur me anën sensacionale teksa e ka prezantuar draftin si Marrëveshjen e Shekullit. Mirëpo kreu i Autoritetit Palestinez, Mahmoud Abas e quaj...

Editorial 25 Janar 2020, 20:07

Një aeroplan në shkretëtirë

1.Duhet të ketë qenë thatësirë e madhe dhe ende e padëgjuar lajmesh të mira nga Kosova, që një i këtillë i natyrës komerciale e që ende nuk ka mbërritur të quhe...

Editorial 25 Janar 2020, 11:27

Europa ime: Perdja e hekurt e ekologjisë

Në Bullgari thonin dikur me shaka, se komunizmi ka pesë armiq – kapitalizmin dhe katër stinët. Duket se historia përsëritet. Sfida më e madhe qeverisjes d...

Editorial 22 Janar 2020, 19:22

Takim me Conten. Rama nesër në Romë

ROME- Kryeministri, Edi Rama, do të vizitojë nesër Italinë. Ai do të qëndrojë në Romë, ku në 10:30 do të ketë një takim me homologun e tij italian Conte.Turi i ...

Editorial 22 Janar 2020, 12:44

“BILD” na ka borxh një shpjegim

TIRANË– Këto ditë shqiptarët kanë dëgjuar të flitet për gazetën gjermane “Bild”, e cila është një gazetë shumë e rëndësishme, madje është më e rëndës...

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni

Newsroom/ Karabolli: Shqipëria do kohë të përshtatet me TikTok, e provuan edhe gazetarët, s’ia dolën