LIVE UPDATES
Art&Argëtim

Rrëfimi i Andon Andonit: Tregimi im lindi prej fshatit

19 Maj 2019, 11:00 Nga DOSJA
Rrëfimi i Andon Andonit: Tregimi im lindi prej fshatit

Shkrimtari Andon Andoni ka rrëfyer sekretet e penës së tij, e cila vjen e kalitur pas dhjetëra faqesh të shkruara në letrarsi dhe gazetari.

Në një intervistë ekskluzive për gazetën “TemA Javore”, Andoni tregon disa nga “sekretet” e krijimtarisë së tij ku ndalet nga hapat e parë që e shtynë të shkruante dhe deri në çmimet e marra.

Gjithashtu, shkrimtari i njohur kujton edhe emocionet e librave, ku ndër to veçon librin e parë.

Ndërkohë, ai tregon edhe mesazhet e përcjella për lexuesin shqiptar.

Më poshtë po përcjellim rrëfimin e plotë për “TemA Javore”.

Cilat janë fillimet tuaja letrare dhe cfarë ju ka shtyrë në udhën e krijmatrisë?

Në të vërtetë kësaj pyetjeje, që është kaq e përdorur rëndomë nëpër intervista shkrimtarësh dhe poetësh, prej së cilës me të drejtë lexuesi reket të marrë një përgjigje interesante, ku “frymëzimi” i tyre ka qënë një rastësi librore, ose ndonjë ngacmim mësuesish të talentuar dhe pasionantë të letërsisë etj. Në rastin tim, ka një veçori, pasi fillimet dhe ngacmimet e mija letrare lidhen me racën e shkrimtarëve dhe vendlindjen. Që në fillim dua të them se tek ne në Zicisht ka dhjetë e më shumë shkrimtarë të dëgjuar dhe të njohur në shkallë kombëtare prej të cilëve kam marrë shumë. Kam marrë frymën e shkrimeve. Ndër të parët, im xhaxha, Sotiri..

Ja t’i përmend! Do filloja me Evllogj Kurilën, që ështe një nga poseduesit e bibliotekës më të mëdhe falur universitetit të Selanikut në vite 1980 por që dhe vetë ka shkruar me dhjetra libra të fushës së teologjisë dhe shkrimit, gjuhës dhe kulturës të njohura në mbarë botën; shkrimet e dhe librat e këndimeve dhe historisë së Kostë Çekrezit, njërit prej 

botonjësve më të spikatur të viteve 30, që e kaloi jetën mes Tiranës dhe Ëashingtonit, Sotir Andoni, me mbi 27 libra me tregime, Petraq Zoto po ashtu prozator, një ndjekës i ziçishtarit tjetër shkrimtar Vasil Xhaçka si themelonjës i letërsisë shqipe për fëmijë, mërgimtarit të ri, Thani Naqo, poet dhe prozator, Gjergji Dushkut me nja gjashtë libra poezie, të angazhuara dhe mëmëdhetare deri në fund, Llaqi Zoto, me libra drame dhe poezie, Julia Janku, gjermanofile me dy libra, së fundi unë me dhjetë libra të botuar ku veçoj monografinë për Çekrezin, si dhe mjaft çupa e djem të rinj, që sot po bëjnë gati librushkat e para si ne dikur në kohën tonë, me urimin, udhë të mbarë,.

Shkollimi Juaj për gjuhë letërsi ështe një nga rrugët e çuan letërsinë Tuaj, drej ca ngjitjeve të reja? Mund të na thoni dicka për librin tuaj të parë?

Dhe si kushdo në këto fillesa, letrare që ka një mentor, edhe unë do doja t’i them dy flajë për to! Së pari për tim xhaxha, tregimtarin Sotir Andoni, gojtaria dhe erudicioni i të cilit, dhe krenariae të qenit nipi tij, më bëri të filloj në këtë udhë të shkrimtarit. Nga ana tjetër, shkrimtari Teodor Laco, është si, të thuash ai që i vuri vulën ecurisë sime në këtë fushë. Pasi kishte lexuar disa tregimet e mia, nga vitet 1980, vuri veton, për të më ndihur të fitoja një shkollim, për së mbari, duke më përfshirë tek libri i talenteve të reja; “Ata që kemi pranë”(1985), mes emrave të njohur të sotëm të letërsisë, si Faruku Myrtaj,Thanas Jorgji Kujtim Dashi, Shefki Hysa, Vasil Vasili, Çerçiz Loloçi, etj.

Por, edhe vetë Laços, nuk po i merrte lopata ujë, për arsye se vinin ca letra,nga pushteti i asaj kohe, që unë isha i nipi i Sotirit, që kishte tentuar të arratisej në 48-tën?! Kalonte behari përvelonjës, kur shpalleshin listat e studentëve fitues dhe unë jofituesi, mbyllesha në kullën time të dëshpërimit. Për pesë vite me rradhë, gushti, ishte muaji im zhuritës. Vitin e pestë, kur gjithçka ishte dakortësuar mes Lidhjes dhe Komitetit në Korçë, u shpalla fitues.Ata mbrëmje gushti, në Ziçisht gëzonte i madh e i vogël, përveç ndonjë letërshkruesi që kishte mbetur srtukur.

Ju jeni një shkrimtar tashmë i afirmuar që keni botuar në dy kohë, të shkuarën dhe sot. Kur u botua libri i parë, emocionet, historia e krijimit?

Libri i parë, “Tek kilometri 39”, u botua më 1987. Libri u fut në shtyp një vit më parë, më 1986 dhe pata si redaktore , Majlinda Kodrën. Kur më takoi në Elbasan, aty ku unë kisha nisur vitin e dytë të studimeve më zgjati reçencat e shtëpisë botuese “Naim Frashëri”pasi ishte miratuar botimi dhe ajo kishte bërë punën e vet si redaktore. Njëra prej tyre, e shkrimtarit Naum Prifti që kishte dhënë dakortësinë për botim edhe me ndonjë verejtje e sygjerim, më gëzoi pa masë. Pastaj kopjet e para dhe 6 mijë lekët e honorarit, i mora kohë më vonë, në verën e 99, kur “gardhi” kishte filluar të prishej dhe unë, mësuesi i letërsisë në një nga fshatrat e thella të Librazhdit, kisha marrë edhe një muaj leje krijuese për librin tjetër që do të botohej vetëm pas dhjetë vjetësh, nga libri i parë,me titull “Tregime”.

Lexuesi, një hap përpara letërsisë, a është i tillë edhe për librat tuaj?

Për të mësuar se sa dhe si ta pëlqejnë letërsinë, lexuesit, gjithmonë kam falur libra poshtë e përpjetë, që nga miqve të mi, shkrimtarë e ustallarë të mirnjohur dhe deri tek ata që i ke miq e të njohur e më pak të njohur, me shpresën që të ti lexojnë për cka je lodhur dhe paguar para për ti botuar. Dhe sigurisht, bashkëfshatarëve të ia u dhuroj me dëshirë dhe me autograf se do gjejnë brënda tyre, jo vetëm rrugët dhe natyrën, çezmat e ujit me sylinarë të bronxët, dashuriçkat e rinisë nën shelgje, por të kuturisur tani nëpër udhët e botës dhe qëkthehen në vendlindje më të rrallë si zogjtë shtegëtarë, për ditën e Pashkës a të Shënmarisë, do t’ia u ndizja mallin përmes leximesh!?.

Do doja kështu të kishte një nacionalizëm leximtar! Ja, që të lexonin e rilexonin librat e Çekrezit, një histori gjigande për Shqipërinë, të lexonin Sotiri, Petraqin, Thanin që dërgon çdo mot libra të reja falas në fshat, dhe qëështë “më i grinduri” në këtë pikë; mua me dhjetë libra, Gjergjin, poet etj, por… Edhe pse ne shkrimtarët presim vetëm “lavde” të tilla, se para as që bëhet fjalë, askush nuk të përcjell sot një mesazh që rrëfen se je i lexuar në aksh libër e filan poezi a tregim nga bashkëfshatarë lexues?! Kjo më trishton. Vërtet që ka rënë shumë interesi i leximit, por kur për njerëzit e vatanit tënd, për rrugët e lëndinat, për frymën dhe shpirtin e tyre njerëzor janë hedhur prej nesh, që nga e kaluara dhe deri sot me mijra faqe letërsie,prozë dhe poezi, ështe gjynatosje, të mos të t’i lexojnë ata që jetojnë në atë vend të shenjtë.

Kubeti, i vjetër dhe i ri ka zënë vend dhe zë mjaft në krijimtarinë tuaj tek libri i sapo botuar “Frymë e bardhë”…

Kurbeti tek tregimet e këtij libri, janë ndër me të spikaturat, si nga fabula e ngjeshur dhe dinamike, ashtu edhe nga lirizmi i gjuhës. Kurbeti i devollinjve ështëi dhimbsur, po të kesh parasysh se ikin dhe e mbajnë kokën gjithmonë pas, nga njerëzit që lënë këtu, gjë e mall. Ikin sinë kohë, dhe zemrën e shpirtin e lënë tek vendlindja. Tregimi “Gishti” ështe një apologji e kësaj dhimbjeje. “Frymë e bardhë” një simbolikë therrëse për pleqtë e plakat që mbetën në vendin tonë, kur bij e bija ikën larg në mërgim, dhe vetëm tymi i bardhë i avionave në qiell i lidh me të afërmit, apo ndonjë telefon ivarur në degët e gështenjës, që përdor gjithë fshati në fillim të viteve 90, ia u sjell pranë zërin e mallëngjimin.

Tregime këto, që sipas botonjësit Naim Zoto, do t’i bënin nder fondit të tregimit tonë të të gjitha kohërave.

Por ajo që i veçon, sigurisht, është natyra. Natyra me dëborën e bardhë dhe me ujrat e devollit që rrjedhin e rrjedhin. Ka një ngarendje pas saj, sepse vetë puna e njerëzve e ka begatuar atë natyrë dhe vend jetë e mot.

Tregimet e mija nuk janë dhe vijnë prej kulturës së leximit, sipas do ustallarëve të kësaj pune. Jo. Ato janë përjetime të gjalla të jetës në lulëzim. Janë vajza dhe djem çapkënë që dashurojnë dhe përvëlohen prej dashurisë nën degët e mollëve dhe pranë korrijes së lajthishtave, janë përjetimet e një njeriu plot gëzim, si çobani i fshatit që nuk ndjen kurrë pezm e mëri, por gazmon si këmborët lëndinave.Ndaj gjuha e tregimeve është një lirizëm në prill, një syth që ndizet në lulëzimdhe rrjedh si proskat në fillim pranvere.

Sot mundësitë e kontakteve me botën e librit janë të pafundme, tëknologjia, interneti, faqet sociale…Ç’farë do parapëlqenit më shumë?

Lexoj tregime dhe sidomos poezi nëpër faqet e facebookut. Ështe kjo mundësi. Dhe të them të vërtetën, gjen xhevahire të vërteta që të kënaqin. Edhe emra jo fort të njohur autorësh, por letërsi të bukur, të buruar nga emocione e përjetime të mëdha. Autorë klasikë por dhe të sjellë në këto faqe nga lexues sqimatarë. Mrrekulli

Shërbim i madh që i bëhet letërsisë por dhe lexuesit. Aq satë bëhet ves t’i kërkosh sa hap faqen e internetit,çdo ditë. Sikundër ka edhe nga ato bejte që të bëjnë të rrudhësh buzët. Por punë e madhe. Vetë e kë në dorë. Lexo majrat, jo fundet.

Gjen syresh që diku e dikur i ke njohur si “të pa lidhur fare me letërsinë e poezinë” dhe tani kur janë lëshuar të bëhen poet e shkrimtarë, pas vakti, mund edhe të nënqeshësh dhe të sjellësh ndër mend faktin se; “kali deri në tre vjet mëson rrevan, pastaj, ëhë, i hedh këmbët si i këputur, kuturu, dhe pengohet sa thyen munzat”. Edhe kjo punë kështu është, megjithse ka edhe përjashtime. Të dhemb kur kjo lloj letërsie, ngrihet në pjedestal nga organizma të kulturës dhe marrin bekimin e tyre, si t’ia bësh hallit? Po kur përfaqsojnë letërsinë e vendit tënd në botë dhe nëpër forume e panaire?

Marrë nga: gazeta Tema

(a.m/dosja.al)

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

kulture kulture andon andoni andon andoni

Sondazh

Poll

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni