LIVE UPDATES
Editorial

Impakti gjeopolitik i luftës: 10 teza

4 Maj 2022, 15:04 Nga DOSJA
Impakti gjeopolitik i luftës: 10 teza

UKRAINË– Lufta në Ukrainë shënon një periudhë të re gjeopolitike. Teksa rënia e Murit të Berlinit në 1989 shënonte mbarimin e Luftës së Ftohtë dhe për disa komentatorë liberalë “fundin e historisë”, Lufta në Ukrainë shënon rifillimin e historisë aty ku ajo u ndërpre. Pra, përfundimin e “paqes neoliberale”.

Pati komentatorë, ndër ta edhe shqiptarë, të cilët të frymëzuar nga ekonomicizmi banal neoliberal shkruanin se lufta në Ukrainë nuk do të ndodhte, madje shumë pak ditë përpara se ajo të fillonte, më 24 shkurt. Argumentimi ishte veç një përsëritje e përqeshjes clintoniane “it’s the economy, stupid!”. Lufta është e shtrenjtë, thoshin ata, dhe një ekonomi si ajo e Rusisë nuk e përballon dot. Pastaj, kur ndodhi, komentatorët u vetëjustifikuan duke thënë se Rusia kishte ndërmarrë një veprim joracional dhe të tillët janë të paparashikueshëm, siç janë veprimet e një të çmenduri. Kështu, Putinin e shpallën “të çmendur”.

Si zakonisht, me fillimin e agresionit të tmerrshëm e të paprovokuar rus ndaj Ukrainës, pati edhe liberal-romantikë, që filluan të shprehnin habinë se pse një shteti me territorin më të madh në botë po iu dashkan edhe ca toka të tjera diku në periferi të vet. Ç’i hyn në punë Donietsku dhe Luhansku Rusisë, që shtrihet në dy kontinente? Ç’i duhet Krimeja? Edhe të tillët nuk mungojnë kurrë, janë të njëjtët që thonë “ç’u duhet shqiptarëve bashkimi?” apo “ç’i duhet Kosovës veriu?” apo “çfarë humbim po t’ia japim një fqinji aq e kaq kilometra?”. Edhe këta frymëzohen nga një farë ekonomicizmi liberal, sipas të cilit vyen mirëqenia e individit dhe jo territori. Mirëqenia, sipas liberal-romantikëve, është ruajtja e jetës, lirisë dhe e pronës – në këtë renditje. Aty ku pamundësohen këto të drejta, nuk ke pse rri më, çohu e ik tjetërkund. Puna është se ikja e pandalshme, refugjatizimi i njerëzimit, nuk të çon askund. Dikur duhet të kthehesh e ta mbrosh shtëpinë e atdheun tënd, pasi të vendosësh se ku i ke ato.

Këto qasje duken qesharake, sepse jo vetëm që nuk e dinë, por as nuk e kuptojnë historinë e njerëzimit dhe subjektin politik ose vullnetin si lëvizës të saj. Për ta perifrazuar një frazë të thënë nga shumëkush: nëse njeriu vendos të jetë indiferent ndaj historisë, nuk pushon së ekzistuari historia, por njeriu.

Që nga traktati i famshëm i Tuqididit, “Lufta e Peloponezit”, e dimë se ekonomia nuk është gjë tjetër, veçse administrim i mjeteve dhe të mirave që garanton një subjekt plural politik, pra nga klasicizmi antik e deri sot, një shtet. Nuk mund të ketë ekonomi asketi në shkretëtirë ose ndonjë Robinson Kruzo. Subjektet hyjnë në marrëdhënie me njëri-tjetrin, të cilat janë të garës dhe të prestigjit. I dyti synon të bëhet i pari, i pari synon ta shmangë këtë me çdo kusht, e kështu me radhë – dhe këto janë të pashmangshme. Një subjekt që dorëhiqet nga kjo garë, nuk i jep fund garës. Do të ketë sërish të parë, të dytë e të tretë që do të garojnë, në kohë paqe me diplomaci e tregti, në kohë lufte, me mjete të tjera. Ne e dimë nga Tuqididi se po të kishin dëgjuar arsyet ekonomiciste, as Perandoria Athinase nuk do të vendoste shtrëngime të mëdha ndaj Megarës së vogël, po as aleanca spartane nuk do të shkonte deri në luftë për ta mbrojtur Megarën. Çështja është se cilado që të tërhiqej, do të humbte prestigjin ose besueshmërinë në raport me palë të tjera. Dhe, nuk mund të pretendosh për kurrfarë hegjemonie, nëse nuk të ecën para fjala ty, por rivalit tënd. Te Tuqididi, që mbahet si at i historiografisë kritike (racionale, përkundër asaj mitizuese të Herodotit), gjejmë disa pjesë që e trajtojnë logjikën e luftës nga perspektiva e prestigjit ndërkombëtar të subjekteve. Kështu, për shembull, kur Athina me aleatët e saj rrethuan ishullin e vogël Melos, që i përkiste etnisë doriane (si Sparta), por ishte në territor athinas, ata u takuan me përfaqësuesit e ishullit dhe Tuqididi na i përcjell “dialogjet meliane”. Rrethuesit kërkuan që të dorëzohet ishulli me garancinë që nuk do të prekej askush. Melianët thanë se po të dorëzoheshin ashtu, atëherë askush nuk do të kishte më respekt për ta dhe do të reduktoheshin në gjendje skllavërie (e cila në atë kohë nuk ishte thjesht metaforë, por realitet shoqëror i përfytyrueshëm lehtë). Kështu u shkua në luftë.

Komentatorët liberalë nuk janë në gjendje të parashikojnë as krizat e as luftërat. Në disa raste ata janë thjesht priftërinj të një feje që zgjati 40 vite e që ka shërbyer gjatë një kohe për të çuar përpara projektin perandorak amerikan, i cili tashmë ka ndryshuar rrënjësisht për shkak të problemeve të brendshme e të jashtme. Në raste të tjera, janë teknokratë të zhytur në pedantësinë e një disipline të caktuar, gjë që i ka bërë të verbër ndaj asaj që shihet prej disiplinave të tjera, e sidomos ndaj panoramës shumëngjyrëshe që do të mund të shihej prej kujt ka mundësinë ta ndërlidhë sa më shumë prej disiplinave njohëse. Fatkeqësisht, shkollimi i sotëm, rezultat i dekadave të neoliberalizmit, më shumë nxit njëdimensionalitetin e formimit sesa shumëfaqësinë, teksa historia, sociologjia, filozofia e të tjera lëndë letrare e humane janë degdisur në qoshet e pluhurosura e të pafinancuara të akademisë, sepse nuk i duhen teknokratit të ri. Por, e thamë më lart, ç’i ndodh njeriut indiferent ndaj historisë…

Projekti perandorak amerikan po ndryshon dhe dy janë datat thelbësore që shënojnë jo nisjen, por pakthyeshmërinë e këtij ndryshimi. E para është 6 janari 2021 – dhe sulmi në Shtëpinë e Bardhë. Polarizimi i paprecedentë në Amerikë tregon se atje po perceptohen si të papërputhshme shteti dhe perandoria. Ata që thonë “së pari shteti” janë për një “downgrade” të perandorisë, ndërsa ata që synojnë mbajtjen e perandorisë tashmë duhet ta kenë kuptuar se teksa historia njeh shtete pa perandori, ajo nuk njeh perandori pa shtet. Pretendimi liberal për një perandori pa shtet (apo me shtet sa më të dobët) ka marrë fund). E dyta është 24 shkurti 2022 – dhe sulmi rus në Ukrainë, i cili do të prodhojë ose tashmë ka prodhuar përfundimisht një Europë amerikane dhe një Rusi kineze. Me këto dy data merr fund Amerika neoliberale reaganiane dhe fillon një tjetër fazë, e cila ekonomikisht duket se do të jetë shumë më keynesiane, ndërsa gjeopolitikisht më klasike.

Shumëkush tash është duke u marrë me skenarë të mundshëm, se ç’do të ndodhë pas luftës e si do të ripozicionohen ata (shtetet e tyre, apo kompani e tregje) në realitetin e ri ideopolitik dhe territorial. Modestisht, pa pretenduar asgjë më shumë se sa të nxis mendimin e thellimin e lexuesve të respektuar, po i shtroj në këtë drejtim disa teza, pa u zgjatur shumë në to:

Rusia
1. Kur aktorë të rëndësishëm të fuqive të mëdha e shpallin Putinin “të çmendur”, ata duan të nënkuptohet se nuk shohin si fajtor Rusinë, por vetëm udhëheqësin e saj. Mbase edhe të ftojnë qarqet e brendshme që ta izolojnë e ta largojnë atë nga pushteti, për të ardhur më shpejt te paqja. Njihen këto taktika në politikën ndërkombëtare: paqja e gjatë e shek. XIX në Europë erdhi pas Kongresit të Vjenës, ku fituesit shpallën se “pati humbur Napoleoni e jo Franca”. Në fund të muajit mars edhe presidenti amerikan, Biden, tha se “ky njeri nuk mund të vazhdojë të jetë më në pushtet”. Një skenar i tillë do të shmangte nevojën për të mposhtur ushtarakisht Rusinë, po ashtu do të shmangte rrezikun e përdorimit bërthamor. Rusia nuk do të ballafaqohej me masa të rënda ekonomike e institucionale ndërkombëtare, nuk do të kishte “Nyrenberg” për të. Përkohësisht, disa nga aleatët e vet të vegjël, si Serbia ose Bjellorusia, do të afroheshin me Perëndimin (mbase do të merrnim shpërblim për këtë gjë), ndërsa vendet e Azisë Qendrore do të afroheshin disa me boshtin turko-azer, e disa me Kinën.

       Kina

Europa

Amerika

Aksidenti i rëndë në Tiranë, si mund të shmangen ngjarje të tilla?

View Results

editorial kryesore arber zaimi lufta ukraine-rusi arber zaimi lufta ukraine-rusi

Sondazh

Poll
Editorial 3 Maj 2022, 10:51

Kuvendi i Berishës

Nga Blendi KajsiuKy është togfjalëshi që përmbledh më së miri Kuvendin e datës 30 prill. Ai ishte në thelb kuvend i Berishës më shumë se kuvend i Partisë Demokr...

Editorial 28 Prill 2022, 11:21

Kjo është opozita e fortë?

Arsyeja kryesore se përse mbështetësit e Berishës brenda dhe jashtë PD-së u rreshtuan kundër Bashës ishte sepse e akuzonin atë për opozitë të dobët. Sipas tyre,...

Editorial 23 Prill 2022, 13:57

Davidi, Golia, Enkelejdi dhe Partia

Nga Meri LikaSot në ditën ndërkombëtare të librit më pëlqen të sjellë një fragment nga një libër i Malcom Gladëell me titull “Davidi dhe Golia”. Në prathënien e...

Editorial 22 Prill 2022, 18:41

Rama zgjedh precedentin, jo presidentin!

TIRANË– Pasi socialistët pas mbledhjes së grupit parlamentar shprehën emrat e tyre për Presidentin e vendit, kryeministri Edi Rama ua ka hedhur të gj...

Editorial 15 Prill 2022, 16:49

Akuzat ndaj Bashës që denoncojnë Berishën

Nga Andi BushatiSali Berisha po vazhdon në mënyrë inerciale akuzat tashmë të kota ndaj Lulzim Bashës, sa herë që i paraqitet kjo mundësi. Edhe në konferencën e ...

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

VIDEO-VIRALE/ Po fliste në Rrugën e Salës, demokrati 'kapet mat' nga gruaja

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni