LIVE UPDATES
Art&Argëtim

Historia e dramaturgut që përfundoi si punëtor krahu, kallo e shpirtit të Xhemal Brojes në themelet e Teatrit

29 Korrik 2019, 17:13 Nga DOSJA
Historia e dramaturgut që përfundoi si punëtor krahu, kallo e

TIRANË- “Kam një kallo brenda shpirtit, një brengë që varri s’do të ma tresë”, nuk e kishte për teatrin që po prishet këtë brengë, por për gjithë historinë që e solli këtë situatë në të cilën ndodhemi sot e ku bijtë e etërve që i grabitën shqiptarëve lirinë, po marrin edhe atë pjesë të historisë që gjendet në themelet e asaj godine. Në atë skenë kanë shkelur me qindra artistë e dramaturgë, por historia e Xhemal Brojes është ndër më të veçantat, sepse ai e themeloi këtë teatër dhe e drejtoi atë për disa kohë. Janë vënë në atë skenë me dhjetëra drama të suksesshme që ka shkruar, më tej akoma, si pedagog ka përgatitur dhjetëra aktorë që do të vazhdonin të luanin në atë skenë për 70 vjet. E megjithatë, regjimi i kishte rezervuar Xhemal Brojes një tjetër fat në tjetër skenë, larg asaj të teatrit.

***

Me çizmet deri në gju, i veshur me disa rrecka e me kazëm ndër duar, një burrë i moshuar endej kanaleve të Gradishtit, e zvarritej atyre fushave me shpirt ndër dhëmbë. Ata që rrinin me të, e quanin artist, ai ishte dramaturg, pedagog, ishte edhe jurist, ishte djali i Shkodrës, Xhemal Broja, që vinte nga auditoret e Universitetit në Grenobël të Francës, ku kishte studiuar për drejtësi e ku kishte ndjekur edhe kursin e letërsisë dhe dramaturgjisë.

Kish qenë komunist i orëve të para, bashkë me grupin e të rinjve të Shkodrës sepse ishte idealist dhe e kishte përfshirë vala e lëvizjes kundër pushtimit të Shqipërisë. Por kurrë se kishte menduar se do të ishte pikërisht kjo lëvizje e disa njerëz që do ta merrnin në dorë, ata që do t’ia nxinin gjithë jetën. Se në fakt, pati një jetë pa dritë e shkoi internimeve, duke nisur nga Kuçi i Vlorës, Gusmar i Tepelenës e për të vazhduar në Gradisht të Lushnjes, atje ku ishte dënuar me internim e gjithë shtresa e intelektualëve të Shqipërisë, bashkë me familjet e tyre.

Internimi

Xhemal Broja dhe bashkëshortja e tij Selfixhe Ciu Broja, e cila ishte gazetare e spikatur, u sulmuan fillimisht në vitin 1947, kur ata guxuan të vënë në dukje problemet e regjimit komunist dhe sidomos qëndrimin për Kosovën. Çifti Broja u përjashtua nga partia dhe u dënua me internim në Kuç të Vlorës. Pas prishjes me Jugosllavinë, regjimi e zbuti pak dënimin për Xhemal Brojën. Por sulmet do të riktheheshin për të mos u ndalur më kurrë.

Periudha më e vështirë do të ishte ajo nëpër kanalet e Gradishtit, ku Xhemal e Selfixhe Broja po vuanin internimin.

Si nisi kalvari

“Ka qenë një natë e tmerrshme. Nuk dinim asgjë. Ndodhi rreth orës 4.00 të mëngjesit, pak para vitit të ri. Atë natë kishim diskutuar se ku do ta festonim vitin e ri. Dhe të mendosh që bie dera, sheh plot oficerë sigurimi, i plotfuqishmi i lagjes, që të thonë: “Mblidhni plaçkat, gjërat më të domosdoshme sepse jeni të internuar”. “Pse?”. “Atë e dimë ne”. Kjo ka qenë përgjigjja. Thanë që “Vajza nuk është e përfshirë në internim, nëse keni njeri ku ta lini, lëreni, nëse s’keni, merreni me vete”. Pas dy-tre ditësh e morëm vesh dhe asnjëherë nuk iu dha një arsye përse shkuan në internim. Mbaruan pesëvjeçarin e parë, u erdhi një pesëvjeçar i dytë. Pastaj duket se dikush i thirri mendjes dhe e hoqën masën e internimit. U kthyen në Tiranë në vitin 1972. U kthyen vetëm fizikisht sepse nuk patën asnjë lloj rehabilitimi. Mamaja kishte dalë në pension në atë kohë. Babait fillimisht i dhanë një punë disa muaj në Kinostudio, sepse babai ka punuar gjithnjë në sektorin e artit dhe pastaj me një shkurtim plani e çuan punëtor në ndërmarrjen bujqësore “Gjergj Dimitrov”, derisa doli në pension”, rrëfen Merita Broja.

E bija Merita shkonte shpesh për t’i takuar dy prindërit, Xhemalin e Selfixhe Ciu Broja. I gjente gjithnjë e më të lodhur, gjithnjë e më të tretur e të dërrmuar, gjithnjë e më pa shpresë.

“Në internimin e dytë ishin 50 vjeç. Morën kazmën në dorë, punonin për të siguruar bukën. Ishte një periudhë shumë e dhimbshme. Në fakt, unë nuk isha përfshirë në internime. Atëherë isha 15 vjeçe. Kur mendoja që ata dy intelektualë në vend që të punonin, të jepnin për shoqërinë, për vendin, për kulturën, për artin, kishin marrë një kazmë në dorë dhe jeta e tyre kishte dalë nga ajo hullia në të cilën duhej të ishte. Kjo ka qenë një periudhë shumë e dhimbshme, kur shkoja atje për t’i takuar, kur i shikoja me ato rroba të vjetra. Të dy ishin edhe të sëmurë. Megjithatë, deri në fund nuk u ankuan”, rrëfen Merita e bija e Xhemal Brojes dhe gazetares Selfixhe Ciu Broja.

Pendesa

A s’ishin ata që kontribuan për të vënë një gur themeli për vendosjen e komunizmit në Shqipëri. “Na u bë mirë që vuajtëm, sepse ndihmuan për komunizmin”, mësohet të ketë thënë Selfixhe Ciu. “Ky ishte pengu që e morën me vete”.  E ka rrëfyer e bija, Merita, pendesën e nënës së saj, Sefxhije Ciu Broja.

(Marrë nga Kujto.al)

Tirana është boshatisur për ditët e pushimit. Cilën nga ritet e shenjta po ndiqni:

View Results

dikur dikur krimet e komunizmit teatri kombetar xhemal broja krimet e komunizmit teatri kombetar xhemal broja

Sondazh

Poll

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

"Injoranca nuk është argument" Nuk i pëlqeu pyetja, Rama prek në faqe gazetaren Ambrozia Meta

Del VIDEOJA, Elia godet Princ Lekën: Familja ime të ka mbajtur me bukë

VIDEO/ Noka i jep Spiropalit pankartën, Ministrja ofrohet ta mbaj para fytyrës

Publikohen pamjet nga brenda bazës ajrore të Kuçovës, Komandanti: E gatshme për stërvitjen e trupave

Tempulli 2/ Me kanabis gati për shitje dhe shuma parash, arrestohen 4 të rinj në Tiranë

Dalin pamjet nga kasollja ku u vra 50-vjeçari në Durrës

Kontrabandonin ilaçe dhe telefona, arrestohen dy persona në Tiranë, sekuestrohen 47 iPhone

I vunë flakën eskavatorit me vlerë 150 mijë euro, arrestohen 2 autorët e ngjarjes

Reshjet e shiut dhe borës në vend, policia: Moderoni shpejtësinë e mos kryeni parakalime të gabuara

Kampioni Alvin Karaqi mes lotësh: Për besë u ndjeva si Gjergj Kastrioti kur mora flamurin

'Dokumentar horror'/ Berisha publikon pamjet: Do ju paraqes terrorin që Bajrajt ushtruan më 14 maj

Krimi në Bulqizë/ Fqinji: Po hante bukë në banesë kur erdhën dy makina!

Dosja "Gjici"/ Zv.kryetari i bashkisë së Kukësit shkon në SPAK

Newsroom 11 |XAMA: LAJMI I FUNDIT FAKE QË PASHË, ISHTE PËR MUA

Newsroom 11 |XAMA: KËSHILLË QYTETARËVE- MOS LEXONI VETËM NJË BURIM

Newsroom 11 | XAMA: GAZETARËT NUK SHKRUAJNË ME EMËR, KJO S'ËSHTË ETIKE

Xama në Newsroom: Lajmet e rreme përhapin panik! Më akuzuan se kisha marrë para për një shkrim

Muka në Newsroom: Në Shqipëri ka portale gjobaxhie, u bëjnë shantazh njerëzve

Xama në Newsroom: Fake News shpërndahet më shumë në Facebook e Tik Tok! Gazetarët të shkruajnë emrin

Newsroom 11 |Kush prodhon lajme të rreme në Shqipëri

Newsroom 10 |SENJA: NE S'REAGOJMË NDAJ GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 |HAZIZAJ: 'ÇOHU ENVER', PJESË E GJUHËS SË URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ KEMI MARRËVESHJE PËR TË MBROJTUR 'VIKTIMAT'

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES KA SHKAKTUAR DHE KRIME

Newsroom 10 |GAZETARI: GJUHA E URREJTJES, PJESË E SHOQËRISË

Newsroom 10 |HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES, E FRIKSHME NË SHQIPËRI

Vidhnin në banesa duke përdorur çelësa të klonuar, vihet në pranga 1 person,nje tjeter në kërkim

Newsroom 10 |GJUHA E URREJTJES PËRDORET NGA POLITIKA, AMA TË KONTROLLOJË GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: STEREOTIPET NXISIN GJUHËN E URREJTJES

Newsroom 10 | HAZIZAJ: GJUHA E URREJTJES LUFTOHET ME EDUKIM

Newsroom 10 | Gjuha e urrejtjes në media, si dhe kush e shpërndan?

Ndryshimet në PS/ Gjiknuri: S'është fundi, por fillimi i diçkaje të re.

Inceneratorët/ S’kam dhënë asnjë kontratë pa garë, ato janë publike!

Ndihet 'i shitur' nga Rama? Gjiknuri: Nuk ndjej braktisje, kam komunikim me të prej 20 vitesh

Klosi: Kemi primare reformimin e partisë, PS synon mandatin e katërt

U shkarkua si Sekretar i Përgjithshëm, Gjiknuri: PS edhe kur fiton, refekton!

Digjet shtëpia në Shkodër, në banesë ndodhej një i moshuar, përfundon në spital

Vazhdon përplasja në PD! Basha kërkon mbledhjen e Komisionit të Etikës për të, Bardhi: Shenjë humbje

Vrasja e Jetmirës/ Autori u dënua me 28 vite burg, nëna e viktimës: Duhet dënim përjetë!

Newsroom 9 | Kallanxhi: Threads? S`besoj se do zgjasë shumë

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Mos merrni për bazë asgjë thuhet në rrjet

Newsroom 9 | Gazetarja: po ndodhin vrasje nga tik tok

Newsroom 9 | Eksperti i IT: Fake News dallohet vetëm po të jemi kritikë

Newsroom 9 | Kallanxhi: Shqiptarët besojnë gjithçka shohin në rrjet

Newsroom 9 | Eksperti i IT, Tomi Kallanxhi: Tik Tok ka "fake news" sepse s'ka censurë

Newsroom 9 | Gazetarja: Shqipëria do kohë të përshtatet me Tik Tok

Newsroom 9| Eksperti i IT: Çdo rrjet është i përkohshëm, duhet të kujdesemi për vlerat

A mund të mbyllet TikTok për Shqipërinë? Flet për Newsroom eksperi i IT

Fëmija mbyllet brenda në shtëpi, nëna e alarmuar njofton zjarrfikësit, NDËRHYRJA nga ballkoni

Newsroom/ Karabolli: Shqipëria do kohë të përshtatet me TikTok, e provuan edhe gazetarët, s’ia dolën